قضیه خارجیهقضیّه خارجیه، یکی از اصطلاحات علم منطق و عبارت است از قضیه‌ای که در آن حکم بر افراد عینی خارجی شده باشد. ۱ - توضیح اصطلاحقضیّه خارجیه در برابر قضیّه ذهنیه، قضیه‌ای است که در آن حکم بر افراد عینی خارجی شده باشد، یعنی بر افرادی که در خارج از ذهن ما موجود و متحقّق هستند، مانند «همه لشکریان کشته شدند» و «تمام‌خانه‌های شهر ویران شد». موضوع هر یک از قضایا به حسب اقتضاء خصوصیت، حکمی دارد و هر یک از قضایا به اعتبار نحوه وجود موضوع به اسم مخصوصی نامیده می‌شود. به اعتقاد امام خمینی قضایای خارجیه، قضیه‌ای است که در آن بر موضوع موجود در خارج حکم می‌شود؛ مانند «هر کس که در لشکر بود کشته شد.» به باور امام خمینی مناط صدق در قضیه خارجیه، این است که نسبت و حکم با خارج مطابقت دارد؛ مثلاً اگر هلاکت مواشی در خارج محقق است، قضیه صادق است و در غیر این صورت کاذب است. [۳]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۸-۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
بنابراین شرط صدق قضیه خارجیه آن است که موضوع قضیه در ظرف زمان متعلق به حکم، وجود داشته و حاکی از افراد باشد. امام خمینی با تاکید بر عدم انحلال قضایای حقیقیه به شرطیه، فرق قضیه حقیقیه با قضیه خارجیه را در این می‌داند که موضوع قضیه حقیقیه منحصر در افراد خارجی بالفعل نیست، بلکه اعم از افراد فرضی و حقیقی است، برخلاف قضیه خارجیه که تنها بر افراد خارجی بالفعل صادق است. [۸]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۹، ص۵۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
همچنین به اعتقاد امام خمینی تفاوت قضیه خارجیه با قضیه ذهنیه آن است که قضیه ذهنیه موضوع آن تنها در ذهن موجود است برخلاف قضیه خارجیه که تنها بر افراد خارجی بالفعل صادق است. [۹]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۸-۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
امام خمینی از قضیه خارجیه و حقیقیه در برخی مسائل اصولی نظیر بحث تکالیف شرعی بهره برده است.۲ - پانویس۳ - منبع• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۱۸۸. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |